bình tây đại nguyên soái là danh hiệu của ai

By Admin 27/09/2023 0

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Bình Tây Đại Nguyên Soái
Trương Định

Bạn đang xem: bình tây đại nguyên soái là danh hiệu của ai

Chân Dung Trương Định

Sinh1820
Bình Sơn, Tỉnh Quảng Ngãi, Việt Nam
Mất19 mon 8, 1864 (43–44 tuổi)
Gò Công (tỉnh Gia Định), Việt Nam
Tên khácTrương Trường Định
Phối ngẫu(Lê Thị Thưởng) Trần Thị Sanh
Con cáiTrương Quyền
Cha mẹ
  • Trương Cầm (cha)

Trương Định (Chữ Hán: 張定; 1820 – 1864) hoặc Trương Công Định hoặc Trương Trường Định, là võ quan liêu triều Nguyễn, và là thủ lĩnh chống Pháp quy trình tiến độ 1859 – 1864, vô lịch sử hào hùng nước ta.

Tóm lược đái sử[sửa | sửa mã nguồn]

Trương Định sinh bên trên thôn Tư Cung, phủ Bình Sơn, Tỉnh Quảng Ngãi (nay là xã Tịnh Khê, thành phố Hồ Chí Minh Tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi). Cha ông là Lãnh binh Trương Cầm, từng là Hữu thủy Vệ uý ở Gia Định bên dưới thời vua Thiệu Trị.

Năm 1844, Trương Định bám theo phụ vương vô Nam. Sau Khi phụ vương rơi rụng, ông cư trú ngay lập tức điểm phụ vương đóng góp quân. Sau cơ, ông kết duyên với bà Lê Thị Thưởng, vốn liếng là phụ nữ của một hào phú ở thị xã Tân Hòa, tỉnh Gia Định (Gò Công Đông,Tiền Giang ngày nay).

Năm 1850, tận hưởng ứng quyết sách khẩn phí của tướng mạo Nguyễn Tri Phương, Trương Định xuất chi phí đi ra chiêu tập dân túng thiếu lập vọng gác điền ở Gia Thuận (Gò Công), vì vậy, ông được ngôi nhà Nguyễn trượt thực hiện Quản cơ,[1] hàm chánh lục phẩm.

Trở trở thành thủ lĩnh chống Pháp[sửa | sửa mã nguồn]

Mộ và đền rồng thờ Trương Định ở thị xã Gò Công

Năm 1861, Pháp tiến công Gia Định đợt loại nhất , Trương Định đem quân phối phù hợp với binh của tướng mạo Nguyễn Tri Phương chống lưu giữ chiến tuyến Chí Hòa. Khi Đại vọng gác Chí Hòa thất thủ, ông lùi về Gò Công, nằm trong Lưu Tiến Thiện, Lê Quang Quyền chiêu binh ứng nghĩa, trấn lưu giữ vùng Gia Định-Định Tường.

Ở phía trên, Trương Định tổ chức triển khai lại lực lượng, thực hiện tác chiến trong những vùng Gò Công, Tân An, Mỹ Tho, Chợ Lớn, TP.Sài Gòn, Đồng Tháp Mười và kéo dãn đến tới biên thuỳ Campuchia.

Kể về ông ở quy trình tiến độ này, sử ngôi nhà Nguyễn chép:

Trương Định tinh thông võ nghệ, gan dạ, mưu đồ lược. Tự Đức năm loại 14 (1861), trở thành Gia Định hữu sự, [a] Định tận hưởng ứng việc nghĩa, chiêu tập thú dõng được rộng lớn 6.000 người, lại kiêm quản lí những đầu mục đằm thắm hào mộ việc nghĩa, dồn lập 18 cơ quân, luôn luôn chống tiến công người Pháp, nhận được súng ống vũ khí và đúc chế thêm thắt nhằm sử dụng, được bạt trượt thực hiện Quản cơ lĩnh Phó Lãnh binh Gia Định.[2]

Ngày 5 mon 6 năm 1862, triều đình Huế thỏa thuận hòa ước với Pháp. Cũng bám theo sử ngôi nhà Nguyễn thì:

Tháng 7 năm 1862...kể từ Khi vẫn ấn định hòa ước rồi, Ngài [Tự Đức] truyền dụ Nam Kỳ nghỉ ngơi binh và yêu sách Trương Định đi ra Phú Yên. Khi ấy trong những tỉnh Gia Định, Định Tường, Biên Hòa những người dân ứng nghĩa rủ nhau hòa hợp, tôn Trương Định thực hiện Đại đầu mục, van nài đã cho ra tiến công, Đình thần nghị rằng: "bây giờ việc Bắc Kỳ đương khẩn, nhưng mà Nam Kỳ chưa tồn tại thời cơ gì, van nài uỷ thác Phan Thanh Giản hiểu dụ". Nhưng Trương Định vẫn lâu nhưng mà ko Chịu về cung chức, bị không bổ nhiệm hàm.[3]

Trên thực tiễn, ông vẫn kể từ chối thư dụ mặt hàng của tướng mạo Pháp là Bonard, mặc kệ chiếu vua đi ra mệnh lệnh bến bãi binh tự Phan Thanh Giản truyền vô và rút quân về Gò Công, xưng là Trung thiên tướng mạo quân,[4] và được dân chúng tôn là Bình Tây Đại Nguyên soái, lấy điểm này thực hiện bạn dạng doanh, kiến thiết những địa thế căn cứ địa kháng chiến.

Ngày 16 mon 12 năm 1862, Trương Định vẫn đi ra mệnh lệnh tiến công những địa điểm của quân Pháp ở cả tía tỉnh miền Đông Nam Sở, đẩy Pháp vô tình thế lúng túng, tiêu cực. Tháng hai năm 1863, nhờ với viện binh tương hỗ, Pháp phản công bên trên Biên Hòa, Chợ Lớn, vây hãm Gò Công. Ngày 26 mon hai năm 1863, Pháp xâm lăng trở thành trì, ông bay ngoài vòng vây và kéo quân về Biên Hòa.

Tháng 9 năm 1863, tướng mạo Lagrandière lịch sự thay cho Bonard, phanh cuộc càn quét dọn loại nhị, bắt được phu nhân con cái và một vài tùy tùng của Trương Định.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 19 mon 8 năm 1864, Huỳnh Công Tấn phản bội dẫn đàng cho tới quân Pháp bất thần vây hãm đột kích. Bản doanh Đám lá tối trời [b] thất thủ, Trương Định bị trọng thương (gãy xương sống).[5]

Về tử vong của ông, những mối cung cấp ko thống nhất về sự ông với tử tiết hay là không. Hầu không còn những mối cung cấp nhận định rằng ông vẫn tử tiết nhằm ngoài rớt vào tay giặc.[6][7][8][9] Mặt không giống, bám theo Việt sử Tân Biên của Phạm Văn Sơn, "ông và 28 người tùy nằm trong bị phun chết".[10] Khi ấy, ông 44 tuổi hạc.

Hay tin tưởng Trương Định tử tiết, vua Tự Đức sai truy tặng ông phẩm hàm, và năm 1871 lại cho tới lập đền rồng thờ ông bên trên Tư Cung (Quảng Nghĩa). Con ông là Trương Quyền vẫn rút lên vùng Châu Đốc kế tiếp chống Pháp thêm thắt 6 năm nữa.

Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã thử 12 bài xích thơ và một bài xích văn tế điếu ông. Trích reviews một bài:

Xem thêm: a hau tml la ai

Bàn thờ Trương Định ở phía bên trong đền
Trong Nam, thương hiệu bọn họ phất như cồn
Mấy trận Gò Công nức giờ đồn
Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ
Hơi gươm thêm thắt rạng vẻ Hoàng Môn
Ngọn cờ ứng nghĩa trời ko bẻ
Quả ấn Bình Tây khu đất hấp tấp chôn
Nỡ khiến cho nhân vật rơi giọt luỵ
Lâm dâm tía chữ điếu vong linh.

Từ cơ đến giờ, nhiều thương hiệu đàng bên trên những thành phố Hồ Chí Minh và thương hiệu ngôi trường học tập ở nước ta được có tên ông.

Tuyên thân phụ nổi tiếng[sửa | sửa mã nguồn]

Tuyên thân phụ của Trương Định vô thư vấn đáp thư dụ mặt hàng của tướng mạo Pháp Bonard vô thời điểm cuối năm 1862:

“ Triều đình Huế ko coi nhận tất cả chúng ta, tuy nhiên tất cả chúng ta cứ bảo đảm Tổ quốc tất cả chúng ta. ”

Ông vấn đáp Phan Thanh Giản về sự bến bãi binh chống Pháp: “Triều đình nghị hòa thì cứ nghị hòa còn việc của Định thì Định cứ thực hiện. Định thà đắc tội với Triều đình chứ không hề nỡ ngồi coi giang san này đắm chìm...”

Tuyên thân phụ của Trương Định gửi những quan liêu ở Vĩnh Long, nhằm tỏ ý ly khai với Nam triều (vì sau hòa ước Nhâm Tuất, vua Tự Đức đi ra mệnh lệnh ông cần bến bãi binh) vô mon hai năm 1863:

“ Muốn quay về hắn như xưa, dân bọn chúng tía tỉnh đòi hỏi Shop chúng tôi hàng đầu khởi nghĩa, Shop chúng tôi ko thể làm những gì được không giống. Chúng tôi sẵn sàng đại chiến vô phía Đông hao hao phía Tây, Shop chúng tôi chống đối và đại chiến. Chúng tôi tiếp tục tiến công trượt bọn giặc cướp... ”
“ Chúng tao thề thốt tiếp tục tiến công mãi và tiến công không ngừng nghỉ, Khi tao thiếu thốn toàn bộ tiếp tục bẻ nhánh cây thực hiện cờ, lấy trượng gộc thực hiện võ khí cho tới lính tráng ta... ”

Hịch của Trương Định (tháng 8 năm 1864):

“ Lòng dân vẫn ham muốn tao lên thực hiện nguyên vẹn nhung tía tỉnh, tao coi vô lòng dân mến yêu ko nhạt lạt của người xem so với tao. Thế là xong xuôi bất lượng thứ giặc cướp. ”

Mấy đoạn trích bên trên, được ghi quý phái bên trên đền rồng thờ Trương Định, ở ngay lập tức trung tâm thị xã Gò Công.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Tượng đài Trương Định ở trung tâm thị xã Gò Công
  • Trung úy Léopold Pallu (1828 – 1891), sĩ quan liêu tùy viên Tổng hành dinh thự của Phó đề đốc Charner, và là kẻ lãnh đạo group thủy quân lục chiến tiến công vô Đại vọng gác Chí Hòa, trở thành Định Tường (Mỹ Tho), viết:
Lúc bấy giờ (tháng 6 năm 1861) với 1 người An Nam đặc biệt kiên quyết và hào hùng thương hiệu là Trương Định[c] cho thấy tiếp tục dấy loàn khởi nghĩa vô toàn xứ...Là một trong những số những người dân nhiều nghị lực nhất, anh tao gạt gẫm là vẫn bị tiêu diệt vô trận Gò Công, tuy nhiên sau này lại xuất hiện nay và đại chiến vô không còn mùa mưa...Mãi về sau đây, Khi tao đã sở hữu Biên Hòa, thương hiệu Trương Định vẫy vùng tàn đập phá không còn nhị vùng tứ giác của tao...[11]
  • Trong sách Sài Gòn xưa – nén tượng 300 năm ở trong nhà văn Sơn Nam với đoạn:
Yêu nước mặn mòi, khẳng khái trước nghĩa rộng lớn, đứng số 1 vô trào lưu kháng Pháp ở Nam Kỳ vẫn chính là Trương Định. Mang ơn vua, lưu giữ khu đất cho tới vua (Gò Công là điểm vạc tích của Phạm Đăng Hưng và phụ nữ là bà Từ Dũ), tuy nhiên chống mệnh lệnh Khi rời khu đất cho tới Pháp. Trương Định và dân vọng gác điền tận dụng địa hình rừng ngập đậm Gò Công nhằm khởi nghĩa, đậy đập, xây lũy. Giặc cần vất vả, tổ chức triển khai nội ứng mới mẻ thịt được ông, trải qua không ít cuộc tiến quân cấp cho tướng mạo, sắp xếp súng rộng lớn bên trên thuyền nhỏ, nhằm dịch rời điểm nước cạn hết. Địch cần đem xác ông bầy trước chợ nhằm thực hiện triệu chứng cớ...và chôn ông đằm thắm chợ, nếu như chôn điểm hẻo lánh, e nghĩa binh lập đàn tế cờ, phục thù hằn cho tới công ty tướng mạo. Cụ Đồ Chiểu vẫn đem toàn bộ tận tâm viết lách bài xích văn tế ông và 10 bài xích liên trả.[12]

Gia quyến[sửa | sửa mã nguồn]

Người phu nhân chính[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Thị Thưởng (? – ?) là phụ nữ một hào phú ở thị xã Tân Hòa (Gò Công). Bà và Trương Định kết duyên năm nào là ko rõ rệt, tuy nhiên bám theo sử sách thì ...vô năm 1854, nhờ việc trợ canh ty của mái ấm gia đình mặt mũi phu nhân, Trương Định xuất gia sản, chiêu tập dân túng thiếu lập vọng gác điền Gia Thuận (Gò Công).[13]

Sau Khi ông xã và con cái rơi rụng vì như thế việc nước, chép chuyện của bà như sau:

(Trương Định) sau vì như thế thất lợi nhưng mà rơi rụng, con cái ông là (Trương) Tuệ cũng bị tiêu diệt vì như thế việc quân, phu nhân (Trương) Định là Lê Thị Thưởng vì như thế ko điểm nương tựa nên về quê quán (Quảng Ngãi, quê chồng) thực hiện ăn. Năm (Tự Đức) loại 27 (1874), quan liêu tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi tâu rằng, (Trương) Định là người dân có nghĩa khí rất đáng để tán tụng mà lúc bấy giờ phu nhân của (Trương) Định lại là kẻ túng thiếu cực khổ, rất đáng để thương. Vậy, van nài cung cấp xuyên suốt đời cho tới (vợ Trương Định) từng tháng trăng tròn quan liêu và 2 phương gạo...
Năm (Tự Đức) loại 34 (tức năm 1881), lại cấp cho thêm thắt cho những người phu nhân (của Trương Định) từng tháng 10 quan liêu, đôi khi, sai xã ấy cần thỉnh phảng phất cho tới thăm hỏi. Khi bà rơi rụng, (vua ban) cho tới 100 quan liêu chi phí (để mai táng).[14]

Người phu nhân thứ[sửa | sửa mã nguồn]

Trần Thị Sanh (1820 – 1882) là em bọn họ (con cô) thái hậu Từ Dụ, u vua Tự Đức. Bà Trần Thị Sanh là con cái loại sáu của ông Trần Văn Đồ và bà Phạm Thị Phụng. Bà Phụng là em gái ông Phạm Đăng Hưng, phụ vương của bà Phạm Thị Hằng, tức thái hậu Từ Dụ. Trước Khi về thực hiện phu nhân loại Trương Định, bà từng với 1 đời ông xã là ông Dương Tấn Bổn và một cô phụ nữ thương hiệu Dương Thị Hương. Bà Hương sau đây gả cho tới ông Huỳnh Đình Ngươn, phụ vương của chí sĩ Huỳnh Đình Điển. Ông Bổn rơi rụng sớm[15], nghĩa tình phu nhân ông xã đứt đoạn, bà Sanh cố chí lo phiền chuyện thực hiện ăn và trở nên một trong mỗi người phú quý ở xứ Gò Công.

Giàu với, bà Sanh sử dụng chi phí mua sắm lúa gạo, nhờ Trương Định đem cứu giúp tế dân, và còn trả chi phí cho tới ông Định quy tụ dân cút khai khẩn khu đất đai. Sau Khi ông xã bị tiêu diệt được hai năm, bà về thực hiện hầu thiếp cho tới Trương Định[15], nên dân gian lận mới mẻ gọi là bà Hầu.

Gò Công với tư tổng nhiều,
Mà riêng rẽ với 1 bà Hầu nhiều lớn.[16]

Khi Trương Định phất cờ tiến công Pháp, bà Sanh (khi này đang trở thành phu nhân loại Trương Định) lo phiền việc rèn vũ trang, tích trữ hoa màu cho tới nghĩa binh. Khi ông xã rơi rụng, bà đem xác ông về chôn bên trên Gò Công.

Năm 1864, sau khoản thời gian Trương Định tử tiết, bà Sanh vô miếu quy hắn, uỷ thác quyền coi nom gia tài cho tới con cái riêng rẽ Dương Thị Hương và con cái rể là Tri thị xã Trường Bình.

Vị trí lăng mộ[sửa | sửa mã nguồn]

Mộ Trương Định ban sơ (1864) được tạo vì như thế hồ nước dù dước và bên trên bia đá với tự khắc bao nhiêu chữ: Đại Nam - An Hà lãnh binh kiêm Bình Tây Đại tướng mạo quân Trương công húy Định chi mộ. Nhà gắng quyền Pháp bắt đục quăng quật mặt hàng chữ Bình Tây Đại tướng mạo quân và trừng trị bà Sanh 10.000 quan liêu chi phí vì như thế tội lập bia trái ngược luật lệ.

Năm 1874, bà Sanh thực hiện đơn van nài tu sửa mộ cho tới ông xã. Lần này mộ Trương Định được xây bằng đá điêu khắc hoa cương, với 3 bức hoành phi và 6 trụ đá ghi lại đằm thắm thế và sự nghiệp của ông. Một lần tiếp nữa, những hoành phi và trụ đá bị Pháp đi ra mệnh lệnh đục quăng quật...[17]

Nhà phân tích Huỳnh Minh cho tới biết: "Trải nhiều năm Pháp nằm trong, mộ Trương Định trở nên phí phế truất. Sau với bà Huỳnh Thị Điệu, hay còn gọi là bà Phủ Hải[d] cho tới sửa chữa thay thế lại. Năm 1956, được sửa lịch sự đợt nữa"...[18]

Xem thêm: du thiên la ai

Từ năm 1972 cho tới năm 1973 xây thêm thắt đền rồng thờ. Lăng mộ và đền rồng thờ Trương Định và đã được Sở Văn hóa - tin tức nước ta thừa nhận là Di tích lịch sử-văn hóa quốc gia ngày 6 mon 12 năm 1989.

Lễ hội tưởng vọng ông ra mắt bên trên phía trên những ngày 19 và trăng tròn mon 8 dương lịch thường niên.

Trương Định cũng khá được hậu thế tôn vinh bên trên di tích lịch sử nhà thời thánh bọn họ Trương nước ta nằm trong thị xã Thiên Tôn, thị xã Hoa Lư, Tỉnh Ninh Bình. Đền Trương là điểm thờ những người dân bọn họ Trương vẫn khuất bên trên bàn thờ tổ tiên xã hội,[19] vô hậu cung với tượng thờ Ngọc Hoàng Thượng đế (Trương Hữu Nhân) và 14 danh nhân bọn họ Trương tiêu biểu vượt trội tức thời phong loài kiến ở 3 miền nước ta gồm: Ban văn thờ Thái phó Trương Hán Siêu, Trạng nguyên vẹn Trương Hanh, Trạng nguyên vẹn Trương Xán, Thượng thư Trương Công Giai, Thái sư Trương Đăng Quế, Đông những học tập sĩ Trương Quốc Dụng, Thượng thư Trương Công Hy. Ban võ thờ Tướng Trương Hống, Tướng Trương Hát, Tướng Trương Nữu, Tăng lục võ sư Trương Ma Ni, Tướng Trương Chiến, Đại tướng mạo quân Trương Minh Giảng và Anh hùng Trương Công Định.

Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Ở phía trên chỉ trận Đại vọng gác Chí Hòa xẩy ra vô mon hai năm 1861.
  2. ^ Vị trí kể từ Gò Công cút về phía ao Trường Đua, bám theo đàng ấp Long Hưng cho tới trượt tía ấp Giá Trên nằm trong xã Kiểng Phước; kể từ phía trên với bảng chỉ dẫn cút thêm thắt 8,5 km nữa nhằm cho tới đền rồng thờ Trương Định (Gia Thuận). điểm này, Khi xưa là chống "Đám lá tối trời".
  3. ^ Trương Định (ghi chú của Hoang Phong, người dịch sách).
  4. ^ Bà Điệu là phụ nữ út ít của bà Dương Thị Hương, phụ nữ riêng rẽ của bà Trần Thị Sanh, và ông Huỳnh Đình Ngươn. Bà Điệu lấy ông xã là Đốc Phủ sứ là Nguyễn Văn Hải, nên gọi là bà Phủ Hải.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn dựa Thế (1992), tr. 920
  2. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 877
  3. ^ Theo Quốc triều chánh biên toát yếu, tr. 401.
  4. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 878
  5. ^ Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn dựa Thế (1992), tr. 921
  6. ^ Mark W. McLeod (1991). The Vietnamese Response lớn French Intervention, 1862-1874. Greenwood Publishing Group. tr. 65. Wounded and facing capture, he took his own life.
  7. ^ William Appleman Williams, Lloyd C. Gardner chỉnh sửa (1989). America in Vietnam: A Documentary History. Norton. tr. 16.
  8. ^ 130 năm coi lại cuộc sống & sự nghiệp Trương Định: kỷ yếu đuối hội thảo chiến lược khoa học. Sở văn hóa truyền thống vấn đề Tiền Giang. 1995. tr. 11.
  9. ^ Nguyễn Khắc Viện (1978). The long resistance: 1858-1975. Nhà xuất bạn dạng Ngoại ngữ. tr. 14.
  10. ^ Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập dượt thượng, tr. 195), trích: "Một bộ-hạ là Huỳnh-công-Tấn đã thử phản qua quýt đầu mặt hàng Pháp, rồi dẫn Liên quân cho tới vây bắt. Ông và 28 người tùy nằm trong bị phun bị tiêu diệt."
  11. ^ Theo Léopold Pallu, Histoire de L’Expédition de Cochinchine en 1861 (Lịch sử cuộc viễn chinh Nam Kỳ 1861), tự ngôi nhà xuất bạn dạng Hachette in bên trên Pháp năm 1864. Bản dịch của Hoang Phong. Nhà xuất bạn dạng Phương Đông, 2008, tr. 252.
  12. ^ Sơn Nam, Sài Gòn xưa - nén tượng 300 năm, Nhà xuất bạn dạng. Trẻ, 2008, tr. 162.
  13. ^ Nhiều người biên soạn, Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam, Nhà xuất bạn dạng. Trẻ, 2007, tr. 88-89.
  14. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 878.
  15. ^ a b Trần Anh Tài, Chút kỉ niệm xưa, báo Khoa học tập Phổ thông.
  16. ^ Nguyễn Liên Phong, Nam Kỳ phong tục nhơn vật biểu diễn ca.
  17. ^ Theo Cao Văn Sáu, Vợ Trương Định, một liệt phái nữ tư đợt vươn cao vô số phận, sách Nam Sở xưa và ni, Nhà xuất bạn dạng TP.HCM, 2005, tr.173 - 176.
  18. ^ Huỳnh Minh, Gò Công xưa, Nhà xuất bạn dạng Thanh Niên, 2001, tr. 77.
  19. ^ “XÂY DỰNG NHÀ THỜ HỌ TRƯƠNG VIỆT NAM LÀ ĐỂ LẠI MỘT CÔNG TRÌNH TÂM LINH MUÔN ĐỜI CHO CON CHÁU MAI SAU”. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng bốn năm 2016. Truy cập ngày 7 mon 11 năm 2019.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, truyện "Trương Định", Nhà xuất bạn dạng Văn học tập, 2004.
  • Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn dựa Thế biên soạn, Từ điển anh hùng lịch sử hào hùng Việt Nam, NXB Khoa học tập xã hội, 1992.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]