| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin tưởng chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), đem sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng tá mang lại Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì như thế Khúc Hạo cướp cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, đem cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm lăng Giao Châu. Kết trái khoáy của trận đánh này là nam nhi Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng tá Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt mặt được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và Khi Lý Tiến được tướng tá Nam Hán là Trần hướng dẫn rước quân cho tới cứu vớt, Dương Đình Nghệ một đợt tiếp nhữa vượt mặt và chém bị tiêu diệt được Trần hướng dẫn. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ vẫn quang vinh giữ vị trở nên, và uy phong tự động xưng là Tiết phỏng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì như thế nội phản, bị tướng tá của tôi là Kiều Công Tiễn phản nghịch, giết thịt bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên đem sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể sai đường nét chữ vì như thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi bọn họ thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ đem Khâm tấp tểnh Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay theo dõi sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên vẫn thưa Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước nước Việt Nam qua quýt những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhì nước rộng lớn là mái ấm Nam Hán và mái ấm Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ lịch sự mái ấm Lương nài được lĩnh tiết việt, mái ấm Lương trao mang lại. Vua Nam Hán cả dỗi.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng tá là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] rước quân lịch sự tấn công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết phỏng sứ Khúc Thừa Mỹ mang về. Vua Nam Hán phong tước đoạt mang lại Dương Đình Nghệ, mang lại Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở nên.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ mò mẫm cơ hội báo oán mang lại bọn họ Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đưa ra ngôi trường tấn công vật, chiêu tập luyện những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị bọn họ.[2]
Lý Tiến lo ngại sợ hãi, sai người cung cấp báo mang lại vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ rước quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần hướng dẫn (hoặc Trình Bảo)[7] rước quân lịch sự cứu vớt, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ vẫn hạ được trở nên. Lý Tiến trốn về nước, Trần hướng dẫn vây trở nên, Dương Đình Nghệ rước quân rời khỏi tấn công giết thịt bị tiêu diệt Trần hướng dẫn.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở nên, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng tá của tôi là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] giết thịt bị tiêu diệt. Một mái ấm tướng tá không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu rời khỏi tấn công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử chi phí án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, mái ấm Chu gọi là Việt-Thường, mái ấm Tần gọi là Tượng-Quận, mái ấm Hán bịa đặt thực hiện phụ thân quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An thời buổi này vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
Xem thêm: giáo chủ đạo cao đài la ai
- Thanh Hoa [8] nguyên vẹn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương bịa đặt là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì như thế đương khi trí, lực chọi nhau, hay những trong lúc thiến nàn nằm trong theo dõi nhau, tâm đầu ý hợp trong khi đình cung cấp, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng thầy thuốc khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn hối hận sao được nữa. | ” |
| — Việt sử chi phí án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan liêu của Lương nhưng mà bị tù đày ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua tướng tá Hán nhận lấy châu, nhưng mà bị nha tướng tá giết thịt sợ hãi. Truyện đem thưa rằng: nếu như không tồn tại người bị trượt ngã, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là vày lòng trời yếm loàn, ham muốn banh cơ nghiệp việt nam là 1 trong những đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử chi phí án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài xích Đồ Chí Ca:
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận đàng xa xăm quăng quật bê trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới nhất phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau người sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử chi phí án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội nước Việt Nam Nghiên cứu vớt Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội TP Hà Nội, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử chi phí án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội nước Việt Nam Nghiên cứu vớt Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội TP Hà Nội, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận