mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú
Thông tin cậy chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên đẫy đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn ngôi nhà Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là 1 trong quan lại đại thần và ngôi nhà nước ngoài uỷ thác phổ biến triều Trần nhập lịch sử vẻ vang VN.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông thi đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ mưu trí, nắm vững sâu sắc rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử cút sứ lịch sự Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời ngọc hoàng ngôi nhà Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán xứ thôn Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 đang được theo đuổi sản phẩm quân Nguyên. Nhà Trần sau thành công đang được trị tội cả thôn, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu ngôi nhà Trần, ko mang đến thực hiện quan lại, tuy nhiên trong tương lai năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng thi đua và thực hiện quan lại.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ thôn Lũng Động, thị trấn Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị trấn Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xa xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc hé học tập lối, tụ hợp văn sĩ tứ phương, chu cấp cho mang đến ăn diện, huấn luyện nhiều nhân tài, nhập cơ sở hữu Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử vẻ vang, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng hé học tập lối ở mặt mũi hữu phủ đệ, tụ hợp văn sĩ tứ phương mang đến học hành, cấp cho mang đến ăn diện, huấn luyện trở thành tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm đôi mươi người, đều được sử dụng mang đến đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình hé khoa thi đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới mẻ đỗ ngôi nhà vua chê ông xấu xa, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài bác phú Ngọc tỉnh liên (Sen nhập giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài bác phú sở hữu đoạn:

Há rằng rỗng tuếch trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tớ lưu giữ mực trực tiếp ngay lập tức.

Mưa rơi dông tố táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi khen ngợi hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cậy người sử dụng trọng đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn test ông, sai người đem 10 vạn quan lại chi phí nhằm trước cửa ngõ ngôi nhà ông. Sáng ngày tiếp theo Đĩnh Chi đem ví tiền lên triều, tâu ngôi nhà vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang đến khanh lấy nhưng mà chi dùng". Ông đang được kể từ chối và không sở hữu và nhận vì như thế nhận định rằng người rơi rụng tiếp tục phiền lòng , thời điểm hiện nay vua cho thấy thêm rằng chỉ test lòng và trao mang đến Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì như thế lòng thẳng thắn.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan lại Ngô Thì Sĩ đánh giá nhập Việt sử tiêu xài án: Các ông này Khi thực hiện quan lại, ngạnh trực dám thưa trực tiếp, sở hữu tư thế đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, đem lịch sự thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở sản phẩm quan lại lớn.^[1]

Đi sứ ngôi nhà Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi cút sứ ngôi nhà Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới mẻ đăng quang.^[a] Đó là khi mới mẻ đôi mươi năm tiếp theo cuộc chiến tranh chống quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên nhập hoạt động và sinh hoạt bang uỷ thác ông đang được tỏ rõ ràng khí phách và tài năng của tớ. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông đang được nhằm lại nhiều giai thoại phổ biến.

Sau cơ năm Nhâm Tuất (1322) ông cút sứ phiên 2, tuy nhiên ko tìm ra mối cung cấp tin cậy.

Giai thoại cút sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ thứ nhất là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới cửa quan Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko chịu đựng hé cổng trở thành, tuy vậy vì như thế biết nổi tiếng ông, nên test tài vì chưng câu đối:

Quá quan lại trì, quan lại quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan lại trễ, cửa ngõ quan lại đóng góp, mời mọc khách hàng qua chuyện lối qua chuyện cửa ngõ quan lại.

Ông đang được đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới mẻ khó khăn, van lơn tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, tức thì xuất hiện ải đón sứ cỗ và tiếp đãi đặc biệt trọng thể.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp nhỏ xíu, nên người Nguyên tỏ ý coi thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến thứ nhất người triều Nguyên đang được đi ra câu đối:

Nhật hoả vân yên tĩnh, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa đủ sức thắp cháy nước nhỏ.

Xem thêm: Bí quyết kết hợp giày với váy xòe cá tính và năng động

Mạc Đĩnh Chi đang được đối lại:

Nguyệt cung tinh anh đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối tối phun rụng mặt mũi trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn nhập thực trạng phù hợp.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mũi trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân lừa lọc. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm thắp sáng nhân lừa lọc.

Bức tranh giành chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên hé tiệc đón tiếp sứ cỗ Việt, ông thấy nhập phủ Tể tướng tá sở hữu tranh ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc đặc biệt rất đẹp. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nát nhừ đi ra, người Nguyên chất vấn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân sở hữu vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là hạ nhân, bức trướng thêu này là người hạ nhân lấn lướt người quân tử, ni tôi vì như thế Thánh triều nhưng mà trừ nguyệt lão tệ ấy cút.^[4]

Bài minh cái quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi nhập chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, sở hữu người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng cái quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài bác minh nhập cái quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện đoạn trước, sở hữu 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi nhìn thế cây bút ghi chép, hiểu rằng bài bác của sứ thần Cao Ly rồi, ngay tắp lự theo đuổi ý nhưng mà thực hiện phiên câu văn cút, lại dẫn tăng 3 câu ở nhập truyện thực hiện đoàn kết, được khen ngợi thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài giỏi và thời gian nhanh lắm, người Nguyên càng tăng trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái mét thiết bị,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu thi đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, sở hữu một công chúa ngôi nhà Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử hiểu văn tế. Để test tài sứ fake nước Việt, quan lại Sở Lễ trao mang đến ông trang giấy má chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là 1 trong tình thế rất là hiểm túng thiếu, tuy nhiên rồi ông đặc biệt điềm đạm ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân giã, tuyết tiêu xài, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh xao sở hữu một áng mây,

Hồng lô sở hữu một bông tuyết,

Thượng uyển sở hữu một cành hoa,

Dao Trì sở hữu một miếng trăng.

Than ôi ! Mây giã, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời sở hữu một đám mây, nhập lò lửa sở hữu một bông tuyết, nhập rừng hoa sở hữu một nhành hoa, nước Dao Trì sở hữu một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tung rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài bác văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và dương gian sau đang được đem gán mang đến Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên phụ vương thế kỷ, đang được tạo nên trở thành một mẩu chuyện giai thoại, và theo đuổi Lê Quý Đôn thì bài bác văn còn được gán mang đến Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu thách thức bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì chúng ta đi ra câu thách thức hiểm hóc:

Xem thêm: ai là người phát minh ra bóng đèn sợi đốt trong năm 1879

Có một cái thuyền, nhập cơ sở hữu vua, thầy học tập, và phụ vương bản thân (quân, sư, phụ) bơi lội cho tới thân ái sông chẳng may gặp gỡ sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ đi ra cứu giúp, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu giúp được một người thôi, thế thì ngươi cứu giúp ai?

Vào thời kỳ cơ, vấn đáp sai sẽ ảnh hưởng tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu hội tụ lại, làm cho nước Việt rơi rụng nhân tài. Nhưng ông đang được trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ cần vội vàng nhẩy xuống sông bơi lội đi ra cứu giúp, hễ thần gặp gỡ ai trước thì thần cứu giúp người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc phụ vương bản thân.

Cuối nằm trong ông được đi ra về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh đi ra Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh đi ra Mạc Cao, Mạc Cao sinh đi ra Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh đi ra Mạc Tung, dời lịch sự ở xã Lan Khê, thị trấn Thanh Hà rồi sinh đi ra Mạc Bình, Mạc Bình lại dời lịch sự xã Cổ Trai, thị trấn Nghi Dương rồi trú bên trên cơ. Bình sinh đi ra Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được phụ vương đàn ông, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung sở hữu mức độ khoẻ, vì như thế đỗ võ cử, được sung nhập quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang đến chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, ngôi nhà Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là chúng ta Mạc đều là những kẻ bất thích chí, đón sản phẩm quân Minh, người Minh đều trao mang đến quan lại chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Thầy chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn cút sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt chia sẻ đặc biệt thân ái thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương thực trạng của nhị nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu mến. Vị sứ thần Cao Ly đang được mời mọc ông lịch sự nghịch tặc và gả con cháu gái mang đến ông. Người thiếp này sinh được một phái đẹp, và phiên ông cút sứ loại nhị thì sinh 1 phái mạnh, kể từ cơ lập đi ra một dòng tộc ở vị trí kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông đang được tìm tới VN, cây bút đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau cơ ông Hòe sở hữu ghi chép bài bác "Người Triều Tiên cút buôn bán sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn mò mẫm chúng ta Mạc nhằm nhận chúng ta, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu giúp Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Xì Gòn.

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội thủ đô hà nội, 1993.
• Việt sử tiêu xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu giúp Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]