Phan Bội Châu 潘佩珠 | |
---|---|
![]() | |
Tên húy | Phan Văn San |
Tên hiệu | Hải Thụ / Sào Nam |
Bút danh | Thị Hán, Phan Giải San, Sào Nam Tử, Hạo Sinh, Hiếu Hán |
Thông tin tưởng cá nhân | |
Sinh | |
Tên húy | Phan Văn San |
Ngày sinh | 26 mon 12 năm 1867 |
Nơi sinh | làng Đan Nhiễm, xã Xuân Hòa, thị trấn Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, Việt Nam |
Mất | |
Ngày mất | 29 mon 10 năm 1940 (72 tuổi) |
Nơi mất | Huế, Đại Nam |
Giới tính | nam |
Gia quyến | |
Thân phụ | Phan Văn Phổ |
Thân mẫu | Nguyễn Thị Nhàn |
Phu nhân | Thái Thị Huyên Nguyễn Thị Em |
Hậu duệ | Phan Nghi Huynh (con bà Huyên) Phan Nghi Đệ (con bà Em) |
Nghề nghiệp | nhà sử học tập, mái ấm văn, thi sĩ, chủ yếu khách |
Dân tộc | Kinh |
Tôn giáo | Nho giáo |
Triều đại | Nhà Nguyễn |
|
Phan Bội Châu (chữ Hán: 潘佩珠; 1867 – 1940) là một trong danh sĩ và là mái ấm cách mệnh nước ta, sinh hoạt vô thời kỳ Pháp nằm trong.
Tên gọi
Phan Bội Châu vốn liếng thương hiệu là Phan Văn San (潘文珊).[1] Vì chữ San trùng với thương hiệu húy của vua Duy Tân (Vĩnh San) nên nên thay đổi trở nên Phan Bội Châu.[2] Hai chữ "Bội Châu" (佩珠) vô thương hiệu của ông lấy kể từ câu: "城中蛾眉女珠佩何珊珊 [Thành trung nga mi phái nữ châu bội hà san san]".[3]
Bạn đang xem: phan bội châu là ai
Ông sở hữu hiệu là Hải Thụ, về sau thay đổi là Sào Nam. Tên gọi Sào Nam (巢南) được lấy kể từ câu "越鳥巢南枝 [Việt điểu sào nam giới chi, tức thị Chim Việt thực hiện tổ cành Nam]".[3] Phan Bội Châu còn tồn tại nhiều tên hiệu và cây viết danh khác ví như Thị Hán (是漢), Phan Giải San, Sào Nam Tử, Hạo Sinh, Hiếu Hán,...[4]
Thân thế
Phan Bội Châu sinh ngày 26 mon 12 năm 1867 bên trên buôn bản Đan Nhiễm, xã Xuân Hòa, thị trấn Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
Cha ông là Phan Văn Phổ, u là Nguyễn Thị Nhàn. Ông phổ biến lanh lợi kể từ bé bỏng, năm 6 tuổi tác học tập 3 ngày nằm trong không còn Tam Tự Kinh, 7 tuổi tác ông vẫn phát âm hiểu sách Luận Ngữ, 13 tuổi tác ông đua đỗ đầu thị trấn.
Thuở thiếu hụt thời ông vẫn sớm sở hữu lòng yêu thương nước. Năm 17 tuổi tác, ông viết lách bài xích "Hịch Bình Tây Thu Bắc" lấy dán ở cây nhiều đầu buôn bản nhằm hưởng trọn ứng việc Bắc Kỳ khởi nghĩa kháng Pháp. Năm 19 tuổi tác (1885), ông nằm trong các bạn là Trần Văn Lương lập team "Sĩ tử Cần Vương" (hơn 60 người) kháng Pháp, tuy nhiên bị đối phương kéo cho tới xịn tía nên nên giải thể.
Gia cảnh trở ngại, ông lên đường dạy dỗ học tập dò xét sinh sống và học tập đua. Khoa đua năm Đinh Dậu (1897) ông vẫn lọt được vào ngôi trường nhì tuy nhiên các bạn ông là Trần Văn Lương vẫn cho tới vô tráp bao nhiêu cuốn sách tuy nhiên ông ko hề biết nên ông bị khép tội hoài hiệp văn tự (mang văn tự động vô áo) nên bị phán quyết chung đằm thắm bất đắc ứng thí (suốt đời ko được dự thi).[5]
Sau loại án này, Phan Bội Châu vô Huế dạy dỗ học tập, bởi mến tài ông nên những quan tiền vẫn van nài vua Thành Thái xóa án. Nhờ vậy, tức thì khoa đua mùi hương tiếp theo sau, năm Canh Tý (1900), ông vẫn đậu đầu (Giải nguyên) ở ngôi trường đua Nghệ An.[6]
Hoạt động Cách mạng
Lập Duy Tân hội, sang trọng Nhật cầu viện
- Bài chính: Duy Tân hội

Trong vòng 5 năm sau khoản thời gian đỗ Giải vẹn toàn, Phan Bội Châu dạt dẹo từng nước nước ta kết uỷ thác với những mái ấm yêu thương nước như Phan Chu Trinh,[7] Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Hàm (tức Tiểu La Nguyễn Thành), Đặng Nguyên Cẩn, Ngô Đức Kế, Đặng Thái Thân, Hồ Sĩ Kiện, Lê Huân, Nguyễn Quyền, Võ Hoành, Lê Đại,...
Phan Bội Châu công kích việc thực dân Pháp cấm giảng dạy dỗ lịch sử dân tộc nước ta tuy nhiên thay cho vô này là lịch sử dân tộc Pháp, nhằm mục tiêu chủ tâm xóa sổ những tác động của văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn nước ta, quảng bá văn hóa truyền thống Pháp nhằm mục tiêu đồng hóa người Việt; mặt khác giảng dạy rời khỏi một đẳng cấp công chức và nhân viên đáp ứng cho tới nền thống trị và công việc khai quật nằm trong địa của Pháp. Năm 1905 Phan Bội Châu chỉ trích nền dạy dỗ của thực dân Pháp ở nằm trong địa là "chỉ dạy dỗ người Việt viết lách văn Pháp, trình bày giờ đồng hồ Pháp, trong thời điểm tạm thời thực hiện quân lính cho tới Pháp".
Năm 1904 ông nằm trong Nguyễn Hàm và khoảng tầm trăng tròn đồng chí không giống xây dựng Duy Tân hội ở Quảng Nam nhằm tiến công xua đuổi Pháp, lựa chọn Kỳ Ngoại hầu Cường Để - một người nằm trong dòng sản phẩm dõi mái ấm Nguyễn - thực hiện hội công ty.
Năm 1905 ông nằm trong Đặng Tử Kính và Tăng Bạt Hổ sang trọng Trung Quốc rồi sang trọng Nhật Bản, nhằm cầu viện Nhật hùn Duy Tân hội tiến công xua đuổi Pháp. Tại Nhật, ông gặp gỡ Lương Khải Siêu, một mái ấm cách mệnh người Trung Quốc, và được khuyên răn là nên sử dụng thơ văn nhằm thức tỉnh lòng yêu thương nước của dân chúng nước ta (nghe tiếng, Phan Bội Châu viết lách nước ta vong quốc sử). Lại nghe nhị anh hùng cần thiết của Đảng Tiến Sở đang được cố quyền ở Nhật Bản, là Ōkuma Shigenobu (Bá tước đoạt Ôi Trọng Tín) và Thủ tướng mạo Inukai Tsuyoshi (Khuyển Dưỡng Nghị) khuyên răn là nên cổ động thanh niên rời khỏi quốc tế học hành nhằm về sau về hùn nước.
Tháng 6 năm 1905 Phan Bội Châu nằm trong Đặng Tử Kính đem bám theo một số trong những sách Việt Nam vong quốc sử về nước. Tháng 8 năm 1905, bên trên TP Hà Tĩnh, ông và những đồng chí cốt cán vô Duy Tân hội trao đổi rồi thể hiện plan hành vi, cơ là:
- Nhanh chóng trả Kỳ Ngoại hầu Cường Để rời khỏi quốc tế.
- Lập những hội nông, hội buôn, hội học tập nhằm giao hội quần bọn chúng và nhằm tài giỏi chánh cho tới hội.
- Chọn một số trong những thanh niên lanh lợi hiếu học tập, chịu đựng được khó khăn, đưa theo học tập ở quốc tế.[8]
Phát động trào lưu Đông Du

- Bài chính: Phong trào Đông Du
Trong thân phụ trọng trách bên trên, thì trọng trách loại thân phụ trọng điểm và kín đáo, nên Duy Tân hội vẫn cử Phan Bội Châu và Nguyễn Hàm tự động lăm le liệu. Sau cơ, trào lưu Đông Du được nhị ông trừng trị động, được phần đông người dân ở cả thân phụ kỳ nhập cuộc và cỗ vũ, nhất là ở Nam Kỳ.
Tháng 10 năm 1905, Phan Bội Châu quay về Nhật Bản cùng theo với thân phụ thanh niên, sau này lại nhận thêm 45 người nữa. Năm 1906, Cường Để qua quýt Nhật, được sắp xếp vô học tập ngôi trường Chấn Võ. Kể kể từ cơ cho tới năm 1908, số học viên sang trọng Nhật Bản du học tập lên tới mức khoảng tầm 200 người, sinh hoạt cộng đồng vô một đội chức sở hữu quy củ gọi là Cống hiến hội...
Tháng 3 năm 1908, trào lưu "cự thuế khất thuế" (tức trào lưu kháng thuế thuế Trung Kỳ) nổi lên rần rộ ở Quảng Nam rồi nhanh gọn lẹ lộn ra những tỉnh không giống. Bị thực dân Pháp trả quân đàn áp, nhiều hội viên vô trào lưu Duy Tân và Duy Tân hội bị tóm gọn, vô số cơ sở hữu Nguyễn Hàm, một yếu đuối nhân của hội.[9]
Mất đuối này còn chưa kịp xử lý thì nhị phái viên của hội là Hoàng Quang Thanh và Đặng Bỉnh Thành lại bị Pháp đón bắt được Lúc kể từ Nhật về Nam Kỳ nhận chi phí quyên hùn cho tới trào lưu Đông Du. Tiếp bám theo nữa là Pháp và Nhật vừa vặn ký cùng nhau một hiệp ước (tháng 9 năm 1908), Từ đó chính phủ nước nhà Nhật rời khỏi mệnh lệnh trục xuất những du học viên người Việt thoát khỏi khu đất Nhật. Tháng 3 năm 1909, Cường Để và Phan Bội Châu cũng trở thành trục xuất. Đến trên đây, trào lưu Đông Du tuy nhiên Phan Bội Châu và những member không giống vẫn dày công kiến thiết trọn vẹn tan chảy, kết đốc một sinh hoạt cần thiết của hội.
Trong "cuộc cây viết đàm đẫm lệ" đằm thắm Phan Bội Châu và Lương Khải Siêu là tiếng lưu ý tránh việc "cầu viện" Nhật nhằm giành song lập vì như thế bám theo Lương Khải Siêu, "Mưu ấy hoảng hốt ko chất lượng tốt. Quân Nhật vẫn một phen vô nước, quyết ko lý gì xua đuổi nó rời khỏi được". Và cho tới năm 1909, bởi thỏa thuận hợp tác đằm thắm Nhật và Pháp, những du học viên nước ta hàng loạt bị trục xuất ngoài nước Nhật. Như vậy lý giải tại vì sao trong số tự động thuật, hồi ức viết lách về sau như Ngục trung thư, Phan Bội Châu niên biểu, Phan Bội Châu vẫn không tồn tại ở đâu nói tới kiệt tác Á tế Á ca, bài xích thơ từng không còn tiếng mệnh danh Nhật Bản.[10]
Lúc này, ở nhiều điểm nội địa, từng sinh hoạt quyên hùn tài chủ yếu và sẵn sàng vũ trang đảo chính của Duy Tân hội cũng trở thành thực dân cho tới quân cho tới đàn áp kinh hoàng. Những người sinh sống sót sau những mùa xịn tía đều nên ở yên ổn, hoặc vượt biên giới sang trọng Trung Quốc, Xiêm La, Lào nhằm mưu cơ tính nối tiếp lâu nhiều năm.
Cuối năm 1910, Phan Bội Châu gửi một đại phần tử hội viên (trong cơ có tầm khoảng 50 thanh niên) ở Quảng Đông về kiến thiết địa thế căn cứ địa ở Quý khách hàng Thầm (Xiêm La). Tại trên đây, chúng ta bên nhau cấy cày, học hành và rèn luyện võ nghệ nhằm sẵn sàng cho 1 plan phục quốc về sau.
Thượng tuần mon 5 năm Nhâm Tý (tháng 6 năm 1912), vô cuộc "Đại hội nghị" bên trên kể từ đàng mái ấm Lưu Vĩnh Phúc ở Quảng Đông (Trung Quốc), sở hữu tấp nập đầy đủ đại biểu từng thân phụ kỳ vẫn đưa ra quyết định giải thể Duy Tân hội và xây dựng nước ta Quang phục Hội, tức thay cho thay đổi tôn chỉ còn công ty nghĩa binh công ty sang trọng công ty nghĩa dân công ty nhằm đánh xua đuổi quân Pháp, Phục hồi nước ta, xây dựng nước Cộng hòa Dân quốc tạo dựng Việt Nam,[11] đáp ứng nhu cầu tình hình gửi biến hóa mới mẻ bên trên ngôi trường quốc tế.
Hoạt động ở Trung Quốc
Mặc mặc dù thay cho thay đổi tôn chỉ tuy nhiên Phan Bội Châu vẫn giữ lại Kỳ Ngoại hầu Cường Để vô tầm quan trọng Chủ tịch nhà nước trợ thời nước ta Quang phục Hội, nhằm mục tiêu giành giật thủ sự cỗ vũ của dân chúng nội địa.
Xem thêm: tuệ tĩnh là ai

Sau cơ, nước ta Quang phục Hội cử một số trong những hội viên về nước nhằm trừ khử một vài ba viên chức Pháp và tập sự ý hợp tâm đầu của mình, nhằm mục tiêu "đánh thức đồng bào", "kêu gọi hồn nước". Các cuộc đảo chính vì chưng tạc đạn tuy rằng xẩy ra lẻ tẻ vẫn khuấy động được dư luận vô và ngoài nước, thực hiện mái ấm cố quyền Pháp tăng nhanh xịn tía, khiến cho nhiều người bị tóm gọn và bị giết mổ. Bị kết tội thủ mưu, Phan Bội Châu và Cường Để bị thực dân Pháp cùng theo với Nam triều phán quyết xử tử vắng ngắt mặt mày.
Năm 1913, thực dân Pháp cử chuyên viên cho tới Quảng Đông "mặc cả" với Tổng đốc Long Tế Quang đòi hỏi bắt Phan Bội Châu và những yếu đuối nhân của hội. Ngày 24 mon 12 năm 1913, Phan Bội Châu bị tóm gọn. Nhưng nhờ Nguyễn Thượng Hiền, khi bấy giờ đang được ở Bắc Kinh, chuyển động nên Long Tế Quang ko thể uỷ thác nộp ông cho tới Pháp tuy nhiên chỉ trả giam cầm vào trong nhà tù Quảng Đông, mãi cho tới mon hai năm 1917, ông vừa được giải bay.[12]
Ra tù, Phan Bội Châu lại kế tiếp sinh hoạt cách mệnh. Năm 1922, phỏng bám theo Trung Quốc Quốc dân Đảng của Tôn Trung Sơn, ông lăm le cải tổ nước ta Quang phục Hội trở nên nước ta Quốc dân Đảng. Được Nguyễn Ái Quốc (lúc này đang khiến Ủy viên Đông phương cỗ, phụ trách móc Cục phương Nam của Quốc tế nằm trong sản) hùn ý, Phan Bội Châu lăm le thay cho thay đổi đàng lối theo phía xã hội công ty nghĩa, tuy nhiên còn chưa kịp cải tổ thì ông bị tóm gọn cóc ngày 30 mon 6 năm 1925.
Phan Bội Châu và trào lưu nằm trong sản
Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp thì thầm vô lễ kỷ niệm 130 năm ngày sinh của Phan Bội Châu bên trên thủ đô ngày 26 mon 12 năm 1997, vẫn cho thấy thêm vô nhà đất của Phan Bội Châu sở hữu treo ở đằm thắm tấm hình họa của Lê-nin. Trước cơ kể từ lâu lúc còn ở Trung Quốc, Phan Bội Châu còn viết lách một cuốn tiểu truyện Lê-nin.[13]
Trung tướng mạo Phạm Hồng Cư, bạn tri kỷ (và là em cọc chèo) của Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp, vô sách Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp thời trẻ hợp tác với phu nhân của Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp là bà Đặng Bích Hà, vẫn kể lại thời kỳ thiếu hụt niên của Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp Lúc thăm hỏi "ông già nua Ga Ngự" hiện nay đang bị Pháp giam cầm lỏng bên trên Huế, vô mái ấm Phan Bội Châu treo thân phụ bức ảnh: Thích-ca Mâu-ni, Tôn Trung Sơn, Lê-nin. Ba tấm hình này trình bày lên phần nào là ý kiến triết học tập và chủ yếu trị của ông.[14]
Trong hồi ký Ngôi mái ấm Ga Ngự và con cái đò sông Hương, mái ấm báo Tạ Quang Đạm (em GS Tạ Quang Bửu), người vẫn sinh sống cộng đồng với Phan Bội Châu 1 năm (để học tập chữ Hán và thực hiện thư ký cho tới ông), sau khoản thời gian Phan Bội Châu an trí bên trên tòa nhà giành giật đầu dốc Ga Ngự (Huế), vẫn kể lại rằng bên trên tường tòa nhà giành giật 3 gian trá - điểm ở và cũng chính là điểm ông dạy dỗ học tập - sở hữu treo nhiều tranh vẽ, vô cơ tuyệt vời nhất là bức chân dung Lê-nin được treo quý phái bên trên tường ngăn mặt mày trước ngay gần sát xà nhà. Có lẽ là một trong bức họa đồ vẽ bám theo một tượng phật loại huy hiệu. Dưới chân dung sở hữu nhị chữ Hán: Liệt Ninh (Lê-nin).[15]
Giáo sư sử học tập Nguyễn Thế Anh, hiện tại sinh sống bên trên Pháp, cho thấy thêm, ông không tìm kiếm thấy minh chứng rằng Phan Bội Châu sở hữu Xu thế cỗ vũ trào lưu nằm trong sản. Nhất là lúc, bám theo ý ông, tờ báo Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng tuy nhiên Phan Bội Châu sở hữu hợp tác vẫn lên án phương thức chi phí khử trí thức của trào lưu Xô Viết Nghệ Tĩnh.[16]
Giáo sư Nguyễn Đình Chú thì cho thấy thêm Phan Bội Châu tiếp nhận thuyết giáo Marx kể từ tư cơ hội mái ấm văn hóa truyền thống rộng lớn là mái ấm chủ yếu trị. Phan Bội Châu vừa vặn mệnh danh Marx, Lê-nin, vừa vặn mệnh danh Khổng, Mạnh, Tôn Trung Sơn, Gandhi, Rousseau, Montesquieu. Phan Bội Châu từng viết lách cuốn sách rộng lớn 50 trang Xã hội công ty nghĩa vô thời hạn 1928-1934 nhằm reviews công ty nghĩa Marx, reviews nội dung hầu hết của thuyết giáo Marxist như: thặng dư độ quý hiếm, giai cung cấp đấu giành giật, làm việc thường xuyên chủ yếu, tài chính học tập, cách thức xã hội cách mệnh, tư bạn dạng luận. Phan Bội Châu vẫn kết luận: "Ở trong số mái ấm xã hội học tập, ông (Marx) thiệt xứng đáng là một trong vị tiên sư, sở dĩ tất cả chúng ta phân tích xã hội công ty nghĩa, chỉ việc phân tích Mã Khắc Tư (Marx) công ty tức thị kết thúc rồi". Phan Bội Châu còn viết lách "Lược truyện Liệt Ninh, vĩ nhân của nước Nga đỏ" viết lách in bên trên Binh sự tạp chí, Hàng Châu, Trung Quốc năm 1921.[17]
Phan Bội Châu và Nguyễn Ái Quốc
Tại vùng Nghệ Tĩnh, người tao vẫn lưu truyền những câu sấm của Trạng Trình như sau: "Đụn Sơn phân giải/ Bò Đái thất thanh/ Thủy đáo Lam thành/ Nam Đàn sinh thánh" (Khi núi Đụn chẻ song, khe Bò Đái mất mặt giờ đồng hồ, sông Lam khoét vô chân núi Lam Thành, khu đất Nam Đàn tiếp tục sinh rời khỏi bậc thánh nhân). Sau trào lưu Xô viết lách Nghệ Tĩnh, câu sấm này được nhắc nhở lại và buôn dưa lê. Lúc cơ, khe Bò Đái đã và đang ngừng chảy, giờ đồng hồ suối chảy ở khe không hề nghe được nữa, bởi vậy người dân càng tin tưởng và chờ đón. Trong một cuộc gặp gỡ đằm thắm Phan Bội Châu (lúc này đã biết thành Pháp bắt và quản ngại thúc) với Đào Duy Anh và mái ấm nho Trần Lê Hữu, ông Hữu sở hữu hỏi: "Thưa cụ Phan, "Bò Đái thất thanh, Nam Đàn sinh thánh" chẳng nên là cụ hoặc sao? Cụ còn thất bại nữa là kẻ khác!" Phan Bội Châu đáp: "Kể loại nghề nghiệp sĩ tử xưa cơ tôi cũng đều có giờ đồng hồ thiệt. Dân tao thông thường sở hữu thói trọng người văn học tập và gán cho tất cả những người tao giờ đồng hồ nọ giờ đồng hồ cơ. Nhưng nếu như Nam Đàn sở hữu thánh thực thì đó là ông Nguyễn Ái Quốc chứ chẳng nên ai khác".[18]
Bị Pháp bắt và an trí

Ngày 30 mon 6 năm 1925, ông bị thực dân Pháp bắt cóc[19] bên trên Thượng Hải giải về nước xử án tù cộng đồng đằm thắm, tuy vậy trước cơ (1912) ông đã biết thành đối phương phán quyết vắng ngắt mặt mày.[20] Trước trào lưu đấu giành giật của dân chúng toàn quốc yêu sách thả Phan Bội Châu, và nhờ việc can thiệp của Toàn quyền Varenne, ông được về an trí bên trên Ga Ngự (Huế). Trong 15 năm cuối đời, ông (lúc bấy giờ được gọi là Ông già nua Ga Ngự) vẫn lưu giữ hoàn toàn phẩm cơ hội cao khiết, không ngừng nghỉ tuyên truyền ý thức yêu thương nước vì chưng văn thơ, nên đặc biệt được dân chúng yếu đuối mến.
Phan Bội Châu mất mặt ngày 29 mon 12 năm 1940 bên trên Huế.
Tưởng niệm và vinh danh
Hiện thương hiệu ông đang được bịa cho tới nhiều ngôi trường học tập và nhiều con phố bên trên toàn quốc, vô cơ sở hữu ngôi trường thường xuyên của tỉnh Nghệ An và một đường phố rộng lớn bên trên thủ đô, Hạ Long.
Tại Huế, Khu di tích lịch sử, tưởng vọng Phan Bội Châu nằm khoèo bên trên con phố nằm trong thương hiệu (119 Phan Bội Châu, Thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế). Lăng mộ cùng theo với cái mái ấm giành giật nhỏ điểm cụ từng sinh sống, xa nhau chừng chỉ vài ba bước đi.
Đặc biệt ở kề bên lăng tẩm cụ sở hữu sáu tấm bia mộ nhị con cái chó được chủ yếu tay Phan Bội Châu dựng lên. Trong thời hạn sinh sống bên trên Huế, Phan Bội Châu sở hữu nuôi nhị con cái chó gọi là là Ky và Vá, Lúc nó mất mặt Phan Bội Châu vẫn lập mộ cho tới bọn chúng. Con Vá mất mặt ngày 21 mon 5 năm Giáp Tuất (1934) và con cái Ky vô năm Đinh Sửu (1937). Trong những sáng sủa tác văn thơ ông cũng đều có nội dung bài viết về lòng trung thành với chủ và để nhiều tình yêu cho tới nhị loài vật này. Tờ Trung kỳ tuần báo số 14, ngày 15 tháng tư năm 1936, Phan Bội Châu sở hữu nội dung bài viết về con cái Vá với nghĩa dũng thâm thúy.[21]
Tác phẩm về phong thái mạng Việt Nam

- Việt Nam Quốc sử khảo (1909)
- Ngục Trung Thư (1913) – Sài Thành, Nhà xuất bạn dạng Tân Việt, 1950
- Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư (19??)
- Việt Nam vong quốc sử (1905)
- Việt Nam Quốc sử bình biểu diễn ca (1927)
- Cao đẳng Quốc Dân Di Cảo – Huế, Nhà xuất bạn dạng Anh-Minh, 1957
- Chủng khử dự ngôn – thủ đô, Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 1991
- Tân Việt Nam – thủ đô, Nhà xuất bạn dạng Cục tàng trữ non nước, 1989
- Thiên Hồ Đế Hồ – thủ đô, Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 1978
- Khuyến quốc dân du học tập ca
- Hải nước ngoài huyết thư (1906)
- Dĩ cửu niên lai sở trì công ty nghĩa
- Hà trở nên liệt sĩ ca
- Truyện Lê Thái Tổ
- Tuồng Trưng phái nữ vương
- Gia huấn ca
- Giác quần thư
- Nam quốc dân tu tri
- Nữ quốc dân tu tri
- Truyện Chân tướng mạo quân (1917)
- Truyện tái ngắt sinh sinh
- Truyện Phạm Hồng Thái
Tác phẩm biên khảo, đua ca
- Ký niệm lục
- Vấn đề phụ nữ
- Luận lý vấn đáp
- Sào Nam văn tập
- Hậu Trần dật sử – thủ đô, Nhà xuất bạn dạng Văn hóa-thông tin tưởng, 1996
- Trùng Quang Tâm Sử - thủ đô, Nhà xuất bạn dạng Văn học tập, 1971.[22]
- Khổng Học Đăng (19??) – Houston, TX, Nhà xuất bạn dạng Xuân Thu, 1986
- Phan Bội Châu Niên Biểu – Sài Thành, Nhóm nghiên-cứu Sử Địa, 1971
- Phan Bội Châu Toàn Tập – Huế, Nhà xuất bạn dạng Thuận hóa: Trung tâm văn hóa truyền thống ngôn từ Đông Tây, 2001
Nhận xét
Phan Bội Châu công ty trương cầu viện Nhật sẽ giúp đỡ tiến công xua đuổi Pháp, vì chưng ông nhận định rằng người Nhật nằm trong là kẻ châu Á "máu đỏ tía domain authority vàng", sở hữu nằm trong quân thù cộng đồng với những người châu Âu "da White tóc vàng". Nhưng thực tiễn, Đế quốc Nhật Bản là một trong nước bám theo "chủ nghĩa đế quốc quân phiệt", cũng tích đặc biệt bành trướng nằm trong địa như thực dân châu Âu. Đến thời điểm lúc đó, Nhật Bản vẫn xâm cướp và đô hộ Triều Tiên, và sẵn sàng xâm cướp Trung Quốc. Do vậy công ty trương của Phan Bội Châu là đặc biệt khó khăn thành công xuất sắc, và dù là thành công xuất sắc thì nước ta tiếp tục lại phải nhìn thấy với côn trùng nguy khốn mới mẻ kể từ Nhật Bản. Vì lẽ ấy, Nguyễn Ái Quốc mặc dù khâm phục lòng yêu thương nước của Phan Bội Châu tuy nhiên phán xét đàng lối của ông tương tự như "Đuổi hổ cửa ngõ trước, rước beo cửa ngõ sau".[23]
Đương thời, mái ấm chí sĩ Phan Châu Trinh vẫn viết lách về Phan Bội Châu như sau:
“ | Phan Bội Châu nhận hẳn rằng người Pháp quyết không tồn tại thiệt lòng khai hóa cho tất cả những người Nam, nên trình bày việc khai hóa, trước nên dò xét cơ hội tiến công sụp đổ chính phủ nước nhà Pháp, tuy nhiên mong muốn tiến công sụp đổ chính phủ nước nhà Pháp, ko nhờ cậy gia thế một nước mạnh ngoài, thì tự động người Nam ko làm cái gi được. Hiện ni nước mạnh duy sở hữu Nhật Bản là nước đồng văn đồng chủng nên cầu viện với Nhật Bản... Tôi bác bỏ loại thuyết bên trên của Sào Quân, lấy lẽ rằng, người nước Nam chui chui bên dưới chủ yếu thể thường xuyên chế vẫn bên trên ngàn năm, chưa tồn tại tư cơ hội quốc dân song lập, dẫu sở hữu cậy mức độ quốc tế, chỉ biểu diễn loại trò "đổi công ty thực hiện nô lệ loại hai", không tồn tại ích gì. Vả lại, nước Pháp là một trong nước thực hiện trung phong văn minh cả hoàn vũ, ni hiện tại bảo lãnh VN, bản thân nhân này mà học tập bám theo, chuyên được sự dụng tâm về mặt mày khai trí trị sinh những việc thực dụng chủ nghĩa. Dân trí vẫn há, trình độ chuyên môn một ngày 1 cao tức là loại nền song lập ngày sau ở đấy. Còn bám theo chủ yếu con kiến "cậy mức độ nước ngoài" thì nó xung quanh teo khúc tách, bản thân ko tự động lập, ai là người cứu vớt bản thân, Triều Tiên, Đài Loan, loại gương rõ nét, người Nhật chắc chắn gì rộng lớn người Pháp... Sào Quân ko nghe, cũng không sở hữu và nhận là nên, phủi áo rời khỏi lên đường, tuân theo chủ ý bản thân. | ” |
— Phan Châu Trinh, Cuộc thì thầm với quan tiền Thống soái Sài Thành bên trên hòn đảo Côn Lôn[24] |
“ | Phan Bội Châu là kẻ đặc biệt sở hữu chí khí, sở hữu nghị lực, nhẫn nhục, dám làm; sở hữu điều tin tưởng vô thì ko chịu đựng vứt, dẫu sở hữu sấm sét cũng ko thay đổi. Nay sĩ phu từng nước không có bất kì ai rất có thể ví với ông ấy. Tiếc thay cho học tập thuật ko rành, thời thế ko rõ rệt, mến sử dụng quyền thuật, tự động lừa bản thân lừa người, ngoan ngoãn cố ko thay đổi. Lớn tiếng không một ai phân bì, hãm quốc dân vô khu đất bị tiêu diệt, cam chịu đựng giờ đồng hồ ác tuy nhiên ko tự vấn. Tuy nhiên ông ấy vừa vặn hiêu hiêu tự động cho rằng tình nhân quốc dân, kể từ ni về sau ông ấy càng nhiệt huyết thổ lộ...
Chủ nghĩa phục thù oán đặc biệt đoan tuy nhiên Phan Bội Châu công ty trương thiệt là rất là sai lầm đáng tiếc, chỉ hãm quốc dân vô khu vực bị tiêu diệt, không khớp thời thế, ko sát với lý luận... Bởi vì như thế ông ấy là kẻ đại biểu cho tới thói quen thuộc bên trên lịch sử dân tộc ngàn năm của dân tộc bản địa nước Nam. Không biết chân tướng mạo của những người nước Nam, coi ông ấy thì hiểu rằng. Dân nước Nam biết bao tính bài xích nước ngoài, thì bài xích nước ngoài của ông ấy cho tới khu vực đặc biệt đoan. Người nước Nam đặc biệt mến dựa người ngoài, ông ấy lại ỷ lại nước ngoài cho tới khu vực đặc biệt đoan. Dân Nam đặc biệt thiếu hụt tính tự động lập, ông ấy lại càng hơn thế nữa. Tính hóa học, trình độ chuyên môn của ông ấy đều nằm trong phù hợp với đặc điểm, trình độ chuyên môn của quốc dân. Cho nên nhân khu vực rộng lớn khu vực xoàng của quốc dân tuy nhiên lợi dụng; cơ là vấn đề tuy nhiên bác sĩ gọi là thuật tắc nhân tắc dụng. Cho nên điều tuy nhiên ông ấy áy náy, là quốc dân ân oán nước Pháp ko sâu sắc. Những sách ông ấy viết lách rời khỏi, ko bàn thời thế, ko trình bày lợi hoảng hốt, phụ thuộc khu vực ko tuy nhiên biên soạn, tự động lừa bản thân, lừa người. Nói vậy là, đều là lôi kéo lòng thù oán ghét bỏ của quốc dân tuy nhiên thôi. Đợi cho tới Lúc lòng thù oán ghét bỏ vẫn sâu sắc, phản loàn nổi lên tứ bề, ông ấy mới mẻ nhân này mà vô, nhằm thỏa loại lòng phá hủy. Không nên là ko biết phương pháp mệnh ko thể thực hiện, tuy nhiên tận dụng loại ngu của dân - tức tính bài xích nước ngoài, ko thực hiện thì ko chịu đựng. Không nên là ko biết Nhật Bản chẳng làm cái gi được, tuy nhiên tận dụng loại yếu đuối của dân - tức tính ỷ lại nước ngoài, ko thực hiện thì ko chịu đựng. Mà quốc dân sở dĩ thong manh quáng nghe bám theo đuổi theo, cho tới bị tiêu diệt ko tỉnh, ấy là vì như thế đặc điểm ngay gần nhau, cho nên vì thế xâm nhập khá sâu sắc... Đó là chủ ý và thủ đoạn của Phan Bội Châu tuy nhiên thôi. Cho nên người ko biết ông ấy thì bảo này là người rất là ngu lầm, chứ không hề biết ông ấy tận dụng loại ngu của quốc dân nhằm khoa trương trí bản thân, tận dụng khu vực xoàng của quốc dân nhằm thực hiện rõ rệt loại hoặc của tớ. Than ôi! Không biết loại ngu loại xoàng tuy nhiên thực hiện thì cũng rất có thể loại cho tới. tường loại ngu, loại xoàng, loại ko địch lại tuy nhiên cứ mong muốn tận dụng nhằm thực hành thực tế chí bản thân thì tao ko biết ông ấy vẫn đối xử Theo phong cách nào là. |
” |
— Phan Châu Trinh, Pháp Việt liên hợp hậu chi tân Việt Nam[25] |
Lúc bấy giờ, Phan Bội Châu cũng được một trạng sư người Pháp thương hiệu là Bona mệnh danh rằng:
Xem thêm: edith cavell là ai
- Cụ Phan (Phan Bội Châu) là kẻ ngược ko hổ là người ái quốc, ái quân chân chủ yếu. Dầu tôi là kẻ Pháp, so với cụ Phan tôi cũng nên ngưỡng mộ. Tôi ngưỡng mộ là ngưỡng mộ loại đằm thắm thế quang đãng minh, loại ý thức hùng vĩ, loại nghị lực bất di, quật cường vẫn chứng minh rời khỏi trong những công việc thực hiện của cụ.[26]
Tôn Quang Phiệt phán xét về công ty trương đảo chính của Phan Bội Châu như sau:[27]
- Phan Chu Trinh hô hào: Không đảo chính, đảo chính là chết… Phan Chu Trinh vẫn mong muốn tiến hành lịch trình khai dân trí, xướng dân quyền của dân mình; dân vẫn khéo léo tiến bộ cỗ về từng mặt mày, vẫn biết sử dụng quyền của tớ thì mới có thể rất có thể song lập được. Tuy nhiên, cứ lấy tư cơ hội một người thân trong gia đình sĩ chân ko tuy nhiên hô hào cải bổng thì làm thế nào tuy nhiên được toàn dân hưởng trọn ứng, toàn dân tiến hành được; tuy nhiên toàn dân ko hưởng trọn ứng, ko tiến hành, thì cải bổng với ai?
- Cả nhị phái đảo chính và cải bổng đều thất bại, vì như thế khi cơ VN ko đầy đủ ĐK khinh suất và khách hàng quan tiền nhằm xua đuổi được nước ngoài xâm giành được song lập. Tuy nhiên, cách mệnh võ trang của Phan Bội Châu được người sau làm theo và vẫn thành công xuất sắc. Các mái ấm sinh hoạt cách mệnh thông thường trình bày "thất bại là u trở nên công", tình huống này đặc biệt chính. Còn công ty trương cải bổng của Phan Chu Trinh thì bị thất bại và bị vỡ nợ luôn luôn, sau Phan Chu Trinh những mái ấm chân chủ yếu ái quốc của VN không một ai bám theo con phố ấy nữa.
Gần trên đây, vô sách Đại cương cương lịch sử dân tộc Việt Nam (xuất bạn dạng 2006) vẫn sở hữu đoạn viết:
- Theo Phan Bội Châu, chỉ mất con phố vũ trang bạo động[28]...Đây là con phố chính đắn nhất. Tuy nhiên, ông thất bại là vì như thế "không sở hữu lực lượng phía bên trong tuy nhiên chỉ ỉ lại vô người ngoài thì thiệt là khó", "ỉ lại vô người thì ko thể thành công xuất sắc được" (trích Niên biểu)... Những tiếng tự động phê phán của ông thiệt sự nghiêm chỉnh tự khắc tuy nhiên cũng vô nằm trong chủ yếu xác!... Mặc mặc dù ko giành được thắng lợi, tuy nhiên đàng lối đảo chính cách mệnh này đã trừng trị động mạnh mẽ và tự tin ý thức yêu thương nước, giải hòa dân tộc bản địa của dân chúng Việt. Đó là hiến đâng rộng lớn lao của Phan Bội Châu và những tổ chức triển khai của ông...[29]
Ngoài sự nghiệp cách mệnh, ông còn viết lách thật nhiều sách vở, và được phổ cập sâu sắc rộng lớn vô dân chúng. Trong Từ điển văn học (bộ mới mẻ xuất bạn dạng 2004), sau khoản thời gian reviews về ông và sự nghiệp văn học của ông, đã và đang tóm lại rằng:
- Trong lịch sử dân tộc văn học tập nước ta rất khó gì có tương đối nhiều văn học sở hữu mức độ rung rinh động quần bọn chúng đứng lên đấu giành giật cách mệnh rộng lớn lao như văn học của Phan Bội Châu. Ngày ni vô văn học cơ, về tư tưởng và ý niệm, rất có thể đặc điểm đó điểm không giống không hề tương thích, tuy nhiên ngược tim tràn ngập hăng hái của người sáng tác vẫn còn đấy vẹn toàn độ quý hiếm. Ông là một trong vô số những mái ấm văn rộng lớn của văn học tập nước ta vô nửa vào đầu thế kỷ trăng tròn.[30]
Xem thêm
- Pháp thuộc
- Nguyễn Tiểu La
- Thái Thị Huyên
Tham khảo
- ^ Nguyên Huệ, "Phan Bội Châu, người vẫn viết lách về thiền sư Thiện Quảng Lưu trữ 2014-07-07 bên trên Wayback Machine", Tạp chí Văn hóa Nghệ An, truy vấn ngày 21 mon 7 năm năm trước.
- ^ Theo Họ và thương hiệu người Việt Nam - PGS.TS Lê Trung Hoa, Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 2005.
- ^ a b Chu Trọng Huyến, "Những chuyến du ngoạn và những thương hiệu hiệu: Sào Nam, Bội Châu của Phan Văn San Lưu trữ 2014-07-26 bên trên Wayback Machine", Sở Khoa học tập và Công nghệ Nghệ An, truy vấn ngày 21 mon 7 năm năm trước.
- ^ Chương Thâu, "Phan Bội Châu - mái ấm yêu thương nước rộng lớn vào đầu thế kỷ 20", Nhân dân, truy vấn ngày 21 mon 7 năm 2014; Đỗ Hiếu, "Lễ kỷ niệm 100 năm Phong trào Đông Du của cụ Phan Bội Châu", RFA Tiếng Việt, truy vấn ngày 21 mon 7 năm năm trước.
- ^ Trường Sơn, Người xưa xử lý sai phạm vô thi tuyển Lưu trữ 2016-03-05 bên trên Wayback Machine, Báo ViệtNamNet, 05/06/2007.
- ^ Xem Gia Phả Họ Phan, Phần Thứ Hai, Chương V-03.
- ^ Năm 1904 Phan Châu Trinh kể từ quan tiền rồi kín đáo sang trọng Quảng Đông (Trung Quốc) gặp gỡ Phan Bội Châu, trao thay đổi chủ ý rồi nằm trong sang trọng Nhật Bản, xúc tiếp với tương đối nhiều mái ấm chủ yếu trị bên trên trên đây (trong số cơ sở hữu Lương Khải Siêu) và đánh giá công việc duy tân của xứ sở này (theo Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên, Quyển 5, Tập Trung, tr. 429). Ông hoan nghênh việc Phan Bội Châu trả thanh niên rời khỏi quốc tế học hành, phổ cập tư liệu tuyên truyền dạy dỗ nội địa, tuy nhiên ông phản đối công ty trương giữ lại nền quân công ty, cách thức đảo chính vũ trang và việc mưu cơ cầu nước ngoài viện. Bởi bám theo ông, mong muốn cứu vớt được nước mái ấm, nên bám theo con phố dân công ty và cải tân xã hội, bằng sự việc nâng lên dân trí và dân quyền rồi mới mẻ rất có thể mưu cơ tính được việc không giống. Tuy nhiên, nhị khuynh phía này tuy nhiên song tồn bên trên và ko trái chiều nhau một cơ hội vô cùng tuy nhiên xen kẹt, hòa lộn vô nhau, tạo nên ĐK lẫn nhau trở nên tân tiến. Xem cụ thể ở trang Phong trào Đông Du.
- ^ Theo group Đinh Xuân Lâm, sách vẫn dẫn, tr. 142.
- ^ Nguyễn Hàm bị hành hạ lên đường Côn Đảo và mất mặt bên trên cơ năm 1911.
- ^ “Hình tượng "Đông Á căn bệnh phu" vô văn học tập duy tân Đông Á, nước ta vào cuối thế kỷ XIX vào đầu thế kỷ XX”. Truy cập 15 mon hai năm 2015.
- ^ Theo Phan Bội Châu toàn tập, Tập 4, Nhà xuất bạn dạng Thuận Hóa, 1990, tr. 178.
- ^ Theo group Đinh Xuân Lâm, sách vẫn dẫn, tr. 181.
- ^ Tạp chí Xưa & Nay, số 48, mon hai năm 1998, tr. 9-10.
- ^ Phạm Hồng Cư (xuất bạn dạng năm 2004). “2”. Đại tướng mạo Võ Nguyên Giáp thời trẻ (bằng giờ đồng hồ tiếng Việt).
Việt Nam: Nhà xuất bạn dạng Thanh Niên. tr. 11. Quản lý CS1: vị trí (liên kết) Quản lý CS1: ngôn từ ko rõ rệt (liên kết)
- ^ Phan Bội Châu, người trước tiên treo hình họa Lê-nin ở nước ta, Nguyễn Khắc Phê, "Ông già nua Ga Ngự" – Nhà xuất bạn dạng Thuận Hóa, 1987.
- ^ Nói tiếp về Phan Bội Châu và Cường Để, BBC, truy vấn 19.05.2013.
- ^ PHAN BỘI CHÂU – NHÀ VĂN HÓA Lưu trữ 2013-09-28 bên trên Wayback Machine, Nguyễn Đình Chú, Trung tâm Văn chất hóa học Lý luận và Ứng dụng, Trường Đại học tập KHXH & NV - ĐHQG Thành phố Xì Gòn.
- ^ “Giải mã những tiên tri không thể tinh được của Trạng Trình”. Báo năng lượng điện tử VTC News. Truy cập 30 mon 9 năm 2015.
- ^ Theo Vĩnh Sính vô "Mối contact đằm thắm Phan Bội Châu và Nguyễn Ái Quốc ở Trung Quốc, 1924-1925 – reviews tư liệu mới mẻ trừng trị hiện" thì: "Trong Phan Bội Châu niên biểu, Phan Bội Châu quy cho tới Nguyễn Thượng Huyền, người được ông nuôi chăm sóc ở Hàng Châu, tội mật báo với Pháp nhằm chúng ta bắt cóc ông ở ga Thượng Hải. Tuy nhiên, Kỳ Ngoại hầu Cường Để, vô hồi ký, lại quy cho tới Lâm Đức Thụ là kẻ thủ mưu (Vĩnh Sính, tr. 242).
- ^ Từ điển văn học (bộ mới), tr. 1378.
- ^ “Bí mật về song khuyển trung thành với chủ mặt mày mộ cụ Phan Bội Châu”.
- ^ Các bạn dạng sở hữu khắc ghi (loc) hiện tại còn tàng trữ.
- ^ Trần Dân Tiên: Những mẩu chuyện về đời sinh hoạt của Hồ Chủ tịch, Nhà xuất bạn dạng CTQG-Nhà xuất bạn dạng TN, H.1994, tr. 12.
- ^ Phan Châu Trinh toàn tập luyện, tập luyện 2, trang 90-91, Nhà xuất bạn dạng TP Đà Nẵng, 2005.
- ^ Phan Châu Trinh toàn tập luyện, tập luyện 3, trang 66-68, Nhà xuất bạn dạng TP Đà Nẵng, 2005.
- ^ Dẫn bám theo Từ điển anh hùng lịch sử dân tộc Việt Nam bởi Nguyễn Q. Thắng-Nguyễn dựa Thế biên soạn. Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 1992, tr. 773.
- ^ Tuần báo Văn Nghệ TP. Hồ Chí Minh, số 436 và 437.
- ^ Vì vậy, Duy Tân hội bởi Phan Bội Châu và những đồng chí của ông xây dựng còn được gọi là Ám xã, không giống với trào lưu Duy Tân bởi Phan Châu Trinh đề xướng (1906), được gọi là Minh xã, vì như thế chúng ta sinh hoạt công khai minh bạch và ko đảo chính...
- ^ Theo group Đinh Xuân Lâm, sách vẫn dẫn, tr. 181-182.
- ^ Lược bám theo Nguyễn Đình Chú, mục kể từ Phan Bội Châu vô Từ điển văn học tập (bộ mới). Nhà xuất bạn dạng Thế giới, 2004, tr. 1380.
Thư mục
- Một phần của bài xích này được trích dịch kể từ tư liệu A Country Study: Vietnam của Thư viện Quốc hội của Hoa Kỳ, nằm trong phạm vi công nằm trong.
- GS Phan Khoang, Việt Nam Pháp Thuộc Sử (VNPTS), nxb Đại Nam, Sài Thành, 1961
- Mạc Định Hoàng Văn Chí, Từ Thực Dân Đến Cộng sản, nxb Chân Trời Mới, Sài Thành, 1964
- Vĩnh Sính, Mối contact đằm thắm Phan Bội Châu và Nguyễn Ái Quốc ở Trung Quốc, 1924-1925 – reviews tư liệu mới mẻ trừng trị hiện, vô Việt Nam và Nhật Bản chia sẻ văn hóa, Nhà xuất bạn dạng Văn Nghệ, Tp Xì Gòn, 2001.
- Sophie Quinn-Judge, Nguyen Ai Quoc, The Comintern and the Vietnamese Communist Movement (1919-1941), vô HO CHI MINH The missing years, The University of California Press, California, 2002.
- Gia Phả Họ Phan, Phần Thứ Hai, Chương V-03.
- Đinh Xuân Lâm (chủ biên) - Nguyễn Văn Khánh - Nguyễn Đình Lễ, Đại cương cương lịch sử dân tộc Việt Nam (Tập 2). Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2006.
Liên kết ngoài
![]() |
Wikimedia Commons nhận thêm hình hình họa và phương tiện đi lại truyền đạt về Phan Bội Châu. |
- Phan Bội Châu và bia mộ nhị con cái chó
- Giáo sư sử học tập Vĩnh Sính viết lách về Phan Chu Trinh và Phan Bội Châu
- Phan Bội Châu Lưu trữ 2020-03-24 bên trên Wayback Machine, kể từ báo Nhân dân
- Học lại Phan Bội Châu và Phong trào Đông Du, kể từ Đài truyền hình BBC Việt ngữ
- Bối cảnh xã hội nước ta và Phong trào Đông Du, kể từ Đài truyền hình BBC Việt ngữ
- Phan Bội Châu và trào lưu Đông Du Lưu trữ 2005-05-29 bên trên Wayback Machine (tiếng Anh và Pháp)
- Nguyễn Ái Quốc và Phan Bội Châu: Tình mái ấm, nghĩa nước, báo Quân team Nhân dân
- Phan Bội Châu Lưu trữ 2006-10-08 bên trên Wayback Machine
- Chủ tịch Xì Gòn qua quýt những quan hệ và gặp mặt với Phan Bội Châu - Tạp chí Sông Hương
- Phan Bội Châu, người trước tiên treo hình họa Lê-nin ở nước ta - Tiền phong online
- Bức thư Phan Bội Châu gửi Lý Thụy (Nguyễn Ái Quốc) - Ban quản lý và vận hành Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Bình luận